Ինչո՞վ կավարտվի Կոստանդնուպոլսի հայկական պատրիարքության համար ճակատամարտը

Օրերս Ստամբուլում հրապարակվող հայկական «Ակօս» թերթը պատմել է Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուի և Արևմտյան Եվրոպայում պատրիարքական ներկայացուցիչ, Վատիկանում Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի պաշտոնական ներկայացուցիչ Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանի հանդիպման մասին: Հանդիպմանը ներկա է եղել Կոստադնուպոլսի հայ առաքելական եկեղեցու պատրիարքական փոխանորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը և Էջմիածնի միջեկեղեցական կապերի բաժնի տնօրեն արքեպիսկոպոս Շահե Անանյանը: Թեման եղել է Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքի ընտրությունը:

Պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանը 2008-ից անբուժելի հիվանդ է, գտնվում է կոմայում և ի վիճակի չէ պարտականությունները կատարել: Այդ ժամանակից նոր պատրիարքի ընտրության շուրջ բացահայտ ու կուլիսային պայքար է ծավալվում: Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը պատմել է, որ Էջմիածինը «ցանկություն է հայտնել, որ ես ներկայացնեմ թուրքական կողմին իր կարծիքն այս հարցի շուրջ: Հռոմում ես հանդիպեցի Թուրքիայի դեսպանին ու փոխանցեցի այդ ցանկությունը: Դեսպանը դրական արձագանքեց և ասաց, որ նախարարին կփոխանցի: Ավելի ուշ նա զանգահարեց ինձ ու հաղորդեց, որ նախարարը հանդիպում է նշանակել: Ես պատմեցի կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդին»: Զրույցի արդյունքը` Չավուշօղլուն հայտարարել է, որ «պետք է սպասել»` ելնելով փաստից, որ Մեսրոպ Մութաֆյանը դեռ ողջ է և նրա առողջական խնդիրները հիմք չեն պատրիարքի պաշտոնը թափուր համարելու համար: Առաջին անգամ չէ, որ հայ հոգևորականները Թուրքիայի իշխանությունների հետ երկխոսության են գնում: 2018-ի փետրվարին կայացավ Կոստանդնուպոլսի պատրիարքի ընտրությունների նախաձեռնող խմբի հանդիպումը Թուրքիայի Ներքին գործերի նախարար Սուլեյման Սոյլուի հետ, նա ևս հայտարարեց. «Քանի դեռ Մեսրոպ պատրիարքը ողջ է, ընտրություններ չեն լինի»: Սակայն այդ կարգի գործերը բացառապես Էջմիածնի ենթակայության տակ են: Եթե Ստամբուլի հայ պատրիարքը Թուրքիայի իշխանություններին դուր չի գալիս, նրանք կարող են արգելել նրան հայտնվել աշխարհիկ կյանքում եկեղեցական հանդերձանքով, ոչ ավելին: Այնուամենայնիվ, Հայ առաքելական եկեղեցին Անկարայի հետ համաձայնություն ձեռքբերելու քաղաքականոթյուն է վարում: Իսկ Անկարան, կարծես, փորձում է ժամանակ շահել` չեզոքություն պահպանելով թուրքական իշխանությունների ու փոխանորդ Աթեշյանի նկատմամբ: Ինչու՞: Թուրքիայի հայերի մեծ մասն այսօր ապրում է Ստամբուլում, որպես օրենք, հայկական պատմական Գումգափու շրջանում: Որոշ տվյալներով` նրանց թիվը 60000 է: Հայերն ամենանկատելի, բայց լուրջ քաղաքական ազդեցություն չունեցող էթնիկ փոքրամասնությունն են երկրում: Ճիշտ է, «Գաղտնի ազգ. Թուրքիայի կրիպտոհայերը» գրքում ամերիկահայ լրագրող Ավետիս Ավջյանը գրում է, որ այսօր Թուրքիայում 2 միլիոն հայ է ապրում, որ նրանք ցեղասպանությունը վերապրածների ժառանգներն են ու թաքցնում են իրենց ինքնությունը: Ստամբուլում հայ պատրիարքը օբյեկտիվորեն ազգային միասնությունն ապահովողի դեր է կատարում, քանի որ չկա այլ կազմակերպություն, որ հայ համայնքի ղեկավարությունը ստանձներ: Դա լավ հասկանում է Անկարան, որովհետև հայկական համայնքի ղեկավարների վերահսկողությունը կամ ալյանսը նրանց հետ Թուրքիային թույլ է տալիս ակտիվ դեր ունենալ արևմտյան սփյուռք-Հայաստան խաղում: Շվեդ փորձագետ Սվանտե Կոռնելը գրում է. «Մեծ տարբերություն կա Հայաստանի ու հայկական համաշխարհային լոբբի միջև` ինչ ձեռնտու է երկրին, ոչ միշտ է ձեռնտու սփյուռքին»: Նրա խոսքով` Անկարայի նպատակն է, որ Երևանը չկարողանա խոսել ամբողջ հայության անունից, իսկ սփյուռքը, որի մեծ մասը փախստականներն են Օսմանյան կայսրությունից, ունենա իր դիրքորոշումը: Այդ իրավիճակում Կստանդնուպոլսի պատրիարքի պաշտոնում յուրայինին ունենալը անհրաժեշտություն է և Անկարան ձգտելու է այդ գործընթացը իր համար դրական արդյունքի հանգեցնել` աջակցելով տրոհմանը սփյուռքի ու Հայաստանի կառավարության միջև, որը կարծես, Թուրքիայի օգտին է խաղում: Տեսնենք` ինչ կստացվի:
Ստանիսլավ Տարասով, REGNUM

Հ.Գ. Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանի և Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուի հանդիպումից դրական արդյունք ակնկալելը` պատրիարքական ընտրություն անցկացնելու առումով, արդեն իսկ անհնար է դարձնում փաստը, որ հանդիպմանը մասնակցել է պատրիարքական փոխանորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը, որ այս հարցում խաղում է Անկարայի դաշտում: Եթե նույնիսկ հայ համայնքը կարողանա այնքան միասնական լինել, որ պահանջի Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Մութաֆյանի կոմայի մեջ գտնվելու ու պարտականությունների կատարումը բացառող իրավիճակի պատճառով պատրիարքի նոր ընտրություններ անցկացնել` առանց Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանի, որ հայտնի է Էրդողանին գրած իր շնորհակալական նամակներով ու բացարձակապես թուրքամետ և ակնհայտ ագրեսիվ դիրքորոշումով, ընտրված պատրիարքի գործունեությանը իր համաձայնությունը պետք է տա Թուրքիայի կառավարությունը: Ճիշտ նույն կարգն է գործում և Երուսաղեմի հայոց պատրիարքական աթոռի դեպքում` նորընտիր պատրիարքին պետք է հաստատի ոչ միայն Հայաստանի, այլև Իսրայելի ու Հորդանանի կառավարությունը: Եվ սա այնքան հանրահայտ փաստ է, որ Ռուսաստանում չեն կարող չիմանալ մարդիկ, որ հետաքրքրվում են պատրիարքական աթոռների իրավասություններով ու պարտականություններով: Ուստի սխալ է Թուրքիայի կառավարության ներգործությունը հանգեցնել իրենց «դուր չեկած» պատրիարքի աշխարհիկ կյանքում եկեղեցական հանդերձանքով հայտնվելու արգելքին: Ով-ով` Էրդողանից, Կոստանդնուպոլսի տիեզերական պատրիարք Բարդուղիմեոսի հետ Ուկրաինայի ուղղափառ եկեղեցուն ավտոկեֆալիայի իրավունք չտալու հարցում, աջակցություն չստացած Ռուսաստանը դա գիտի: Ռուս փորձագետներն ու քաղաքական գործիչները խորապես համոզված էին, որ Էրդողանը Պուտինի մի խոսքով կանխելու է Ուկրաինայի ուղղափառ եկեղեցու անկախացումը Ռուս ուղղափառ եկեղեցուց: Բայց այդ խոսքը չհնչեց: Էրդողանը հավատարիմ մնաց Թրամփին` ըստ ռուսների: Եվ հիմա նրանք տհաճությամբ են ընդունում, որ Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածնի պատվիրակը Թուրքիայի կառավարության հետ կապեր է հաստատում ոչ թե Մոսկվայի, այլ Վատիկանի միջոցով` վկայելով Հայ առաքելական եկեղեցու անկախությունը ռուսական, ամերիկյան ու ընդհանրապես որևէ ազդեցությունից ու հայության համախմբման գործում հանձնառության կատարումը:

Իվերջո, եթե նույնիսկ վաղը Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Աթեշյանին արհեստական շնչառության սարքից անջատելու որոշում կայացվի ու հայտարարվի Կոստանդնուպոլսի Հայոց պատրիարքի ընտրություն, Անկարան պատճառ է գտնելու կամ ընտրությունը նորից հետաձգելու, կամ բոլոր թեկնածուներին «շարքից հանելու» ու Արամ Արքեպիսկոպոսին պատրիարք դարձնելու համար: Էրդողանը չի կարող իրեն թույլ տալ, որ Կոստանդնուպոլսի հայերը ինքնուրույնության ու ազգային ինքնությանը վերադարձի որևէ քայլ անեն: Դա նրա համար չափազանց վտանգավոր է երկրի մասնատման տեսակետից:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ